Czym jest strefa wolnego handlu? Jaka jest jej definicja? Jak ma się do unii celnej – co jest wyższym, a co niższym stadium integracji? Na te i inne pytania – także na temat Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu – odpowiadamy w najnowszym wpisie blogowym!
Wolny handel – definicja
Czym jest wolny handel? Definicja z internetowego wydania słownika PWN podaje, że wolny handel to “brak ograniczeń w zawieraniu transakcji handlowych między dwoma lub więcej państwami”.
Strefa wolnego handlu – definicja
Strefa wolnego handlu – definicja, pochodząca z internetowego wydania encyklopedii PWN, to: połączenie terytoriów kilku państw w jeden obszar celny. Nieco rozwijając i pogłębiając ten temat można napisać, że strefa wolnego handlu to rodzaj współpracy gospodarczej, a zarazem obszar, na którym zniesiono cło i inne opłaty na wszystkie lub niektóre towary.
Strefa wolnego handlu – przykłady
Na obszarach różnych państw lub wspólnot występują strefy wolnego handlu. Jakie przykłady stref można wymienić? Pierwszym jest Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, czyli Latin American Free Trade Association (w skrócie LAFTA). Zostało utworzone w 1960 roku i zrzesza 11 państw Ameryki Łacińskiej. Kolejna inicjatywa to North American Free Trade Agreement, w skrócie NAFTA. Ten Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu został utworzony w 1992 roku, ale porozumienie pomiędzy krajami – USA, Kanadą i Meksykiem – weszło w życie w 1994 roku.
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EFTA i inne stowarzyszenia
Przykładem strefy wolnego handlu jest też Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association Wymowa w skrócie EFTA, występujące także pod nazwą Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu). Obecne państwa członkowskie tej organizacji to Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. Ostatnim przykładem, jaki przywołamy w tym artykule, jest Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu – w skrócie CEFTA. Co ciekawe jednym z sygnatariuszy porozumienia – obok Czechosłowacji i Węgier – była Polska. Skład ten zmieniał się na przestrzeni lat m.in. dlatego, że kraje należące do CEFTA po przystąpieniu do Unii Europejskiej przestawały być stroną tego układu.
Strefa wolnego handlu Unii Europejskiej
Na terenie państw należących do Unii Europejskiej także zawiązana została strefa wolnego handlu – nastąpiło to w 1958 roku. Początkowo do tej strefy należały wszystkie państwa EWG, a później UE.
Unia celna a strefa wolnego handlu
W tym miejscu warto wyjaśnić, jak unia celna ma się do strefy wolnego handlu. W kontekście strefy Unii Europejskiej (a wcześniej EWG) strefa wolnego handlu została zastąpiona silniejszą integracją ekonomiczną. O czym mowa? Właśnie o unii celnej, która od 1968 roku działa aż do dziś. Unia celna ro porozumienie pomiędzy krajami członkowskimi, które znosi cła i inne taryfy, a także ograniczenia ilościowe w transakcjach pomiędzy tymi państwami. Ponadto unia celna to też jednolite przepisy, które wprowadzają wspólną zewnętrzną politykę handlową wobec niezrzeszonych we wspólnocie państw (m.in. wspólną taryfę celną dla produktów sprowadzanych z państw trzecich). To odróżnia unię celną od strefy wolnego handlu – wspólna polityka wobec państw trzecich.
Unia celna – przykłady
Oto kilka przykładów unii celnych:
- Unia Celna Europejska (UE): UE jest najbardziej znana i rozwinięta unią celną. Składa się z 27 państw członkowskich, które utworzyły wspólny obszar celny, znany jako Jednolity Rynek. Oznacza to, że towary mogą swobodnie przemieszczać się między państwami członkowskimi bez stosowania ceł wewnętrznych,
- Unia Celna Wspólnoty Niepodległych Państw (CIS): CIS to organizacja międzynarodowa skupiająca niektóre państwa, które wcześniej były częścią Związku Radzieckiego,
- Unia Celna Mercosur: Mercosur to unia celna w Ameryce Południowej, obejmująca Argentynę, Brazylię, Paragwaj i Urugwaj.
- Unia Celna Południowej Afryki (SACU): SACU jest unią celna w Afryce Południowej, skupiającą Botswanę, Lesotho, Namibię, Eswatini (dawniej Suazi), oraz Republikę Południowej Afryki.
Transatlantycka strefa wolnego handlu
Warto przywołać jeszcze jeden przykład strefy wolnego handlu – mianowicie Transatlantycką strefę wolnego handlu, formalnie nazywaną Transatlantyckim Partnerstwem w dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP, czyli Transatlantic Trade and Investment Partnership). Projekt ten, zakładający utworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską, budzi wiele emocji i kontrowersji. Kolejni przywódcy przywracają go do życia (Barack Obama) lub z niego rezygnują (Donald Trump). Nie jest do końca wiadome, jak na TTIP zapatruje się Joe Biden.
Na braku porozumienia i ograniczeniach w handlu międzynarodowym zyskują inne kraje – np. Chiny. W 2020 roku unijny eksport do Chin wzrósł o nieco ponad 2%, zaś import z Chin o 5,6%. Na europejski rynek trafił sprzęt medyczny, maseczki, kombinezony antywirusowe, fartuchy ochronne, respiratory i wiele innych produktów, zaś Chiny chętnie importowały z krajów europejskich części samochodowe oraz dobra luksusowe.
Strefa wolnego handlu i jej cel
Celem strefy wolnego handlu jest zwiększenie wymiany handlowej, wzrost inwestycji, rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy. Poprzez eliminację barier handlowych, takich jak cła i ograniczenia ilościowe, strefy wolnego handlu stwarzają korzystne warunki dla przedsiębiorców i zwiększają konkurencyjność gospodarek uczestniczących państw.
Czy wolny handel ma jakieś wady?
Wolny handel – jak każdy inny nurt – ma swoje wady. Do najważniejszych jego minusów bez wątpienia można zaliczyć fakt, że mali lokalni lub nieefektywni producenci mają silną konkurencję w postaci globalnych, międzynarodowych wytwórców. Wolny handel jest bezlitosny pod tym względem, bo wygrywa i na powierzchni utrzyma się po prostu mocniejsza firma.
Strefy wolnego handlu przyczyniają się do zacieśniania relacji handlowych między państwami, promują wzrost gospodarczy i współpracę międzynarodową. Jednakże, tak jak każde rozwiązanie, mają również pewne wady i wyzwania, takie jak nierówności w dostępie do rynków, negatywny wpływ na lokalnych producentów oraz konieczność zarządzania różnicami regulacyjnymi między państwami uczestniczącymi.
Mimo tych trudności, strefy wolnego handlu odgrywają istotną rolę w globalnym systemie handlu, sprzyjając integracji gospodarczej i współpracy międzynarodowej w celu wzmacniania wzrostu i dobrobytu.
Polityka wolnego handlu i jej główne założenia
Główne zasady polityki wolnego handlu obejmują:
- Wolność handlu: Polityka wolnego handlu zakłada zminimalizowanie ograniczeń w imporcie i eksporcie towarów oraz usług. Oznacza to, że kraje powinny umożliwiać swobodny przepływ towarów i usług między sobą bez nadmiernych barier i ograniczeń.
- Eliminacja ceł: Cła to opłaty nakładane na towary importowane. Polityka wolnego handlu dąży do eliminacji lub obniżenia ceł, aby ułatwić handel międzynarodowy i zwiększyć konkurencyjność.
- Ograniczenie barier nietaryfowych: Oprócz ceł istnieją również inne barier handlowych, takie jak regulacje sanitarno-higieniczne, normy techniczne i procedury celne. Polityka wolnego handlu dąży do redukcji takich barier i harmonizacji norm, aby ułatwić handel międzynarodowy.
- Umowy handlowe: Kraje mogą nawiązywać umowy handlowe, takie jak umowy o wolnym handlu, w celu promowania swobodnego przepływu towarów i usług. Umowy te mogą obejmować obniżenie ceł, eliminację barier nietaryfowych i regulacje dotyczące inwestycji.
